Öz
In developed and developing countries, livestock breeding is carried out in commercial enterprises with higher capacity rather than small family farms. In the Marmara region, they are grown in intensive enterprises where intensive production is carried out to supply the demand for animal-derived foods. However, uncontrolled waste management in enterprises and failure to use large amounts of manure correctly and effectively cause disruptions in the ecosystem, resulting in environmental pollution and natural resource degradation. It also negatively affects human health indirectly. Detecting and preventing agricultural pollution is difficult and time-consuming. The most effective method is to take precautions at the source before pollution occurs. According to this study, the pollution load from livestock manure in the Marmara region in the last ten years was 25497,5 tonnes. While 90,6% of this was caused by nitrogen pollution, 9,4% was caused by phosphorus pollution. Balıkesir was the city with the highest contribution to nitrogen and phosphorus pollution, while Yalova had the lowest contribution. Pollution was directly proportional to livestock population. Cattle were found to be the most diffuse polluters, poultry the least nitrogen polluters and small ruminants the least phosphorus polluters.
Anahtar Kelimeler
Nitrogen pollution Phosphorus pollution Livestock production Livestock waste management Marmara region
Kaynakça
- 1. Dong, X., Li, M. ve Ding, F. (2015). Farmland load and environmental risk assessment of livestock manure in Beijing. In Energy and Environment: Proceedings of the 2014 International Conference on Energy and Environment (ICEE 2014), June 26-27, Beijing, China (Vol. 3, p. 225). CRC Press.
- 2. Ergün, O.F. ve Bayram, B. (2021). Türkiye’de Hayvancılık Sektöründe Yaşanan Değişimler, Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırma Dergisi, 10(2), 158-175.
- 3. Vural, H. ve Fidan, H. (2007). Türkiye’de hayvansal üretim ve hayvancılık işletmelerinin özellikleri, Tarım Ekonomisi Dergisi, 13(2): 4959.
- 4. Liu, L., Guo, Y., Bai, Z., Cao, Y., Tu, Y., Wang, Z., Li, Y., Wu, Z. ve Ma, L. (2019). Reducing phosphorus excretion and loss potential by using a soluble supplement source for swine and poultry, Journal of Cleaner Production, 237, 117654. doi:10.1016/j.jclepro.2019.117654
- 5. Zhang, W.S., Li, H.P. ve Li, Y.L. (2019). Spatio-temporal dynamics of nitrogen and phosphorus input budgets in a global hotspot of anthropogenic inputs, Science of the Total Environment, 656,1108– 1120. doi:10.1016/j.scitotenv.2018.11.450
- 6. Zhou, X., Wang, J., Lu, C., Liao, Q., Gudda, F. O. ve Ling, W. (2020). Antibiotics in animal manure and manure-based fertilizers: Occurrence and ecological risk assessment, Chemosphere, 255, 1–9. doi:10.1016/j.chemosphere.2020.127006
- 7. Wang, Y., Pan, F., Chang, J., Wu, R., Tibamba, M., Lu, X. ve Zhang, X. (2021). Effect and risk assessment of animal manure pollution on Huaihe River Basin, China. Chinese Geographical Science, 31, 751-764. doi:10.1007/s11769-021-1222-8
- 8. Derin, P., Yetiş, A.D., Yeşilnacar, M.İ., ve Yetiş, R. (2019). Mardin merkez ve ilçeleri için anropojenik yayılı kirletici kaynaklarından hayvansal kirlilik yükünün belirlenmesi, Uluslararası Katılımlı 2. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 72, 694-698.
- 9. Hacısalihoğlu, S. (2022). Hayvansal kaynaklı yayılı kirlilik yükleri hesabı, Bursa örneği, Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering, 27(1), 361-374. doi:10.17482/uumfd.1059035
- 10. Andreadakis, A., Gavalakis, E., Kaliakatsos, L., Noutsopoulos, C. ve Tzimas, A. (2007). The implementation of the Water Framework Directive (WFD) at the river basin of Anthemountas with emphasis on the pressures and impacts analysis, Desalination, 210(1-3), 1-15. doi: 10.1016/j.desal.2006.05.027
- 11. Tırınk, S. (2021). Iğdır ili ve ilçelerindeki hayvansal atıkların çevresel etkileri ve yayılı kirletici yükü hesabı, Black Sea Journal of Engineering and Science, 4(2), 43-50. doi: 10.34248/bsengineering.841821
- 12. Yaylı, B., ve Kılıç, İ. (2023). Bursa bölgesi kümes hayvanlarının oluşturduğu çevresel yayılı kirlilik yükünün belirlenmesi, Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering, 28(1), 41-52. doi:10.17482/uumfd.1238695
- 13. ASAE, (2003). American Society of Agricultural Engineers Standart, Manure Production and Characteristics. http://large.stanford.edu/publications/coal/references/docs/ASAEStandard.pdf Erişim Tarihi: 08.02.2024
- 14. Aksüt, B., Dursun, S.K., ve Ergüneş, G. (2022). Determination of biogas potential from animal waste in Tokat province, Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 10(5), 958-963. doi:10.24925/turjaf.v10i5.958-963.5217
- 15. TÜİK, (2023). Türkiye İstatistik Kurumu, Hayvancılık İstatistikleri. https://www.tuik.gov.tr/ Erişim tarihi: 06.02.2024
- 16. Kurnuç Seyhan, A. ve Badem, A. (2018). Erzincan ilindeki hayvansal atıkların biyogaz potansiyelinin araştırılması, Akademik Platform Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 6(1), 25-35. doi:10.21541/apjes.334256
- 17. Yağlı, H. ve Koç, Y. (2019). Hayvan gübresinden biyogaz üretim potansiyelinin belirlenmesi: Adana ili örnek hesaplama, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(3), 35-48. doi:10.21605/cukurovaummfd.637603
- 18. Can, M.E. (2021). Adana merkez ve ilçeleri için çiftlik hayvanları kaynaklı atık ve kirlilik yükü potansiyeli, Mediterranean Agricultural Sciences, 34(2), 215-222. doi:10.29136/mediterranean.852144
- 19. Yaylı, B. ve Kılıç, İ. (2021). Determination of nitrogen pollution amount from livestock breeding in Turkey, Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 11(4), 1250-1257. doi:10.17714/gumusfenbil.923918
- 20. Kilic, I., Uguz, S., ve Asik, B. B. (2015). Soil pollution by trace metals derived from animal feed and manure in the Bursa region of Turkey. Toxicological & Environmental Chemistry, 96(10), 1476-1488. doi:10.1080/02772248.2015.1029927
- 21. Kılıç, İ., Delice, H., Sofu, S., ve Yıldız, B. (2018). Hayvancılık İşletmelerinde Endüstriyel Simbiyoz Uygulaması: Bursa Örneği. Ziraat Fakültesi Dergisi, 1. Uluslararası Tarımsal Yapılar ve Sulama Kongresi Özel Sayısı, 240-248.
MARMARA BÖLGESİ’NDE 2013-2022 YILLARI ARASINDAKİ ÇİFTLİK HAYVANLARI TARAFINDAN ÜRETİLEN GÜBRE KAYNAKLI KİRLİLİK YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ
Öz
Gelişen ve gelişmekte olan ülkelerde hayvancılık yetiştiriciliği küçük aile işletmeciliğinden ziyade daha fazla kapasiteyle yetiştiricilik yapılan ticari işletmelerde gerçekleştirilmektedir. Marmara bölgesinde hayvansal kaynaklı besinlerin talebi karşılayabilmesi için daha çok yoğun üretim yapılan entansif işletmelerde yetiştiricilik yapılmaktadır. Ancak işletmelerde kontrolsüz atık yönetimi, ortaya çıkan büyük miktardaki gübrenin doğru ve etkin kullanılamaması ekosistemde bozulmalara neden olarak çevre kirliliğine ve doğal kaynak deformasyonuna neden olur. Ayrıca insan sağlığını da dolaylı olarak olumsuz etkilemektedir. Tarımsal kaynaklı kirliliğin tespiti ve önlenmesi zor ve zaman alıcı olduğu için en etkili yöntem kirlilik oluşmadan tedbirlerin kaynağında alınmasıdır. Yapılan çalışmanın sonucuna göre; Marmara bölgesinin son on yıllık hayvansal kaynaklı gübreden oluşan kirlilik yükü 25497,5 ton’dur. Bunun %90,6’sı azot kirliliğinden kaynaklanırken % 9,4’üne ise fosfor kirleticisi neden olmuştur. Azot ve fosfor kirliliğine en fazla katkı yapan şehir Balıkesir olurken en az kirlilik Yalova’da oluşmuştur. Kirlilik yükü hayvan sayısıyla doğru orantılı olarak seyir göstermiştir. Büyükbaş hayvanların yayılı kirliliğe en fazla neden olan hayvan türü olduğu ortaya konulurken azot kirliliğine en az kümes hayvanı, fosfor kirliliğine ise en az küçükbaş hayvan neden olmuştur.
Anahtar Kelimeler
Azot kirliliği Fosfor kirliliği Hayvansal üretim Hayvansal atık yönetimi Marmara bölgesi
Kaynakça
- 1. Dong, X., Li, M. ve Ding, F. (2015). Farmland load and environmental risk assessment of livestock manure in Beijing. In Energy and Environment: Proceedings of the 2014 International Conference on Energy and Environment (ICEE 2014), June 26-27, Beijing, China (Vol. 3, p. 225). CRC Press.
- 2. Ergün, O.F. ve Bayram, B. (2021). Türkiye’de Hayvancılık Sektöründe Yaşanan Değişimler, Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırma Dergisi, 10(2), 158-175.
- 3. Vural, H. ve Fidan, H. (2007). Türkiye’de hayvansal üretim ve hayvancılık işletmelerinin özellikleri, Tarım Ekonomisi Dergisi, 13(2): 4959.
- 4. Liu, L., Guo, Y., Bai, Z., Cao, Y., Tu, Y., Wang, Z., Li, Y., Wu, Z. ve Ma, L. (2019). Reducing phosphorus excretion and loss potential by using a soluble supplement source for swine and poultry, Journal of Cleaner Production, 237, 117654. doi:10.1016/j.jclepro.2019.117654
- 5. Zhang, W.S., Li, H.P. ve Li, Y.L. (2019). Spatio-temporal dynamics of nitrogen and phosphorus input budgets in a global hotspot of anthropogenic inputs, Science of the Total Environment, 656,1108– 1120. doi:10.1016/j.scitotenv.2018.11.450
- 6. Zhou, X., Wang, J., Lu, C., Liao, Q., Gudda, F. O. ve Ling, W. (2020). Antibiotics in animal manure and manure-based fertilizers: Occurrence and ecological risk assessment, Chemosphere, 255, 1–9. doi:10.1016/j.chemosphere.2020.127006
- 7. Wang, Y., Pan, F., Chang, J., Wu, R., Tibamba, M., Lu, X. ve Zhang, X. (2021). Effect and risk assessment of animal manure pollution on Huaihe River Basin, China. Chinese Geographical Science, 31, 751-764. doi:10.1007/s11769-021-1222-8
- 8. Derin, P., Yetiş, A.D., Yeşilnacar, M.İ., ve Yetiş, R. (2019). Mardin merkez ve ilçeleri için anropojenik yayılı kirletici kaynaklarından hayvansal kirlilik yükünün belirlenmesi, Uluslararası Katılımlı 2. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 72, 694-698.
- 9. Hacısalihoğlu, S. (2022). Hayvansal kaynaklı yayılı kirlilik yükleri hesabı, Bursa örneği, Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering, 27(1), 361-374. doi:10.17482/uumfd.1059035
- 10. Andreadakis, A., Gavalakis, E., Kaliakatsos, L., Noutsopoulos, C. ve Tzimas, A. (2007). The implementation of the Water Framework Directive (WFD) at the river basin of Anthemountas with emphasis on the pressures and impacts analysis, Desalination, 210(1-3), 1-15. doi: 10.1016/j.desal.2006.05.027
- 11. Tırınk, S. (2021). Iğdır ili ve ilçelerindeki hayvansal atıkların çevresel etkileri ve yayılı kirletici yükü hesabı, Black Sea Journal of Engineering and Science, 4(2), 43-50. doi: 10.34248/bsengineering.841821
- 12. Yaylı, B., ve Kılıç, İ. (2023). Bursa bölgesi kümes hayvanlarının oluşturduğu çevresel yayılı kirlilik yükünün belirlenmesi, Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering, 28(1), 41-52. doi:10.17482/uumfd.1238695
- 13. ASAE, (2003). American Society of Agricultural Engineers Standart, Manure Production and Characteristics. http://large.stanford.edu/publications/coal/references/docs/ASAEStandard.pdf Erişim Tarihi: 08.02.2024
- 14. Aksüt, B., Dursun, S.K., ve Ergüneş, G. (2022). Determination of biogas potential from animal waste in Tokat province, Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 10(5), 958-963. doi:10.24925/turjaf.v10i5.958-963.5217
- 15. TÜİK, (2023). Türkiye İstatistik Kurumu, Hayvancılık İstatistikleri. https://www.tuik.gov.tr/ Erişim tarihi: 06.02.2024
- 16. Kurnuç Seyhan, A. ve Badem, A. (2018). Erzincan ilindeki hayvansal atıkların biyogaz potansiyelinin araştırılması, Akademik Platform Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 6(1), 25-35. doi:10.21541/apjes.334256
- 17. Yağlı, H. ve Koç, Y. (2019). Hayvan gübresinden biyogaz üretim potansiyelinin belirlenmesi: Adana ili örnek hesaplama, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(3), 35-48. doi:10.21605/cukurovaummfd.637603
- 18. Can, M.E. (2021). Adana merkez ve ilçeleri için çiftlik hayvanları kaynaklı atık ve kirlilik yükü potansiyeli, Mediterranean Agricultural Sciences, 34(2), 215-222. doi:10.29136/mediterranean.852144
- 19. Yaylı, B. ve Kılıç, İ. (2021). Determination of nitrogen pollution amount from livestock breeding in Turkey, Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 11(4), 1250-1257. doi:10.17714/gumusfenbil.923918
- 20. Kilic, I., Uguz, S., ve Asik, B. B. (2015). Soil pollution by trace metals derived from animal feed and manure in the Bursa region of Turkey. Toxicological & Environmental Chemistry, 96(10), 1476-1488. doi:10.1080/02772248.2015.1029927
- 21. Kılıç, İ., Delice, H., Sofu, S., ve Yıldız, B. (2018). Hayvancılık İşletmelerinde Endüstriyel Simbiyoz Uygulaması: Bursa Örneği. Ziraat Fakültesi Dergisi, 1. Uluslararası Tarımsal Yapılar ve Sulama Kongresi Özel Sayısı, 240-248.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Çevre Mühendisliği (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 28 Mart 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 22 Nisan 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Şubat 2024 |
| Kabul Tarihi | 14 Mart 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 29 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
DUYURU:
30.03.2021- Nisan 2021 (26/1) sayımızdan itibaren TR-Dizin yeni kuralları gereği, dergimizde basılacak makalelerde, ilk gönderim aşamasında Telif Hakkı Formu yanısıra, Çıkar Çatışması Bildirim Formu ve Yazar Katkısı Bildirim Formu da tüm yazarlarca imzalanarak gönderilmelidir. Yayınlanacak makalelerde de makale metni içinde "Çıkar Çatışması" ve "Yazar Katkısı" bölümleri yer alacaktır. İlk gönderim aşamasında doldurulması gereken yeni formlara "Yazım Kuralları" ve "Makale Gönderim Süreci" sayfalarımızdan ulaşılabilir. (Değerlendirme süreci bu tarihten önce tamamlanıp basımı bekleyen makalelerin yanısıra değerlendirme süreci devam eden makaleler için, yazarlar tarafından ilgili formlar doldurularak sisteme yüklenmelidir). Makale şablonları da, bu değişiklik doğrultusunda güncellenmiştir. Tüm yazarlarımıza önemle duyurulur.
Bursa Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Dekanlığı, Görükle Kampüsü, Nilüfer, 16059 Bursa. Tel: (224) 294 1907, Faks: (224) 294 1903, e-posta: mmfd@uludag.edu.tr