Türkiye’nin Nohut Dış Ticaretinde Karşılaştırmalı Üstünlüğünün Analizi

Veli Anıl Çakan; Şule Turhan

doi:10.18016/ksutarimdoga.vi.1118116

Araştırma Makalesi

Analysis of Comparative Advantage in the Chickpeas’ Foreign Trade of Türkiye

Yıl 2023, , 377 - 384, 30.04.2023

Veli Anıl Çakan , Şule Turhan

https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.1118116

Öz

Chickpea is a dried legume with its highest cultivation area and production amount, and in this aspect, it is significant agricultural product for the country's economy and the producers in the geographies where it is produced. In the calculation of comparative advantage, the revealed comparative advantage (RCA) index –also known as the Balassa index–, and the Relative Trade Advantage (RTA), the logarithm of the Relative Export Advantage (lnRXA) and the Revealed Competitiveness (RC) indexes –in other words the Vollrath Indexes–, were used. When the indexes used to measure the comparative advantage are examined, it is seen that the Turkish chickpea industry has a comparative advantage to the RCA and lnRXA indexes for each year examined. On the other hand, according to the RTA and RC indexes, which also take into account the import values, it has been determined that the sector has a comparative disadvantage in the years 2012-2013 and 2015-2017. Significant increases have occurred in all calculated indices since 2018, and it has been concluded that Türkiye has a comparative advantage for the chickpea sector. Studies have shown that this significant change can be associated with the increase in incentives for chickpeas and chickpea re-export activities in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Chickpeas, Revealed Comparative Advantages, Foreign Trade, Balassa Index

Kaynakça

Anonim, (2021). Tarım ve Orman Bakanlığı, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Tarım Havzaları Daire Başkanlığı. Ürün Masaları Nohut Bülteni. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Haber/559/Urun-Masalari-Haziran-Ayi-Bulteni-Yayinlandi (Erişim Tarihi:18.04.2022)
Anonim, (2022a). Trade, Crops and Livestock Products. https://www.fao.org/faostat/en/#data (Erişim Tarihi: 18.04.2022)
Anonim, (2022b). Bitkisel Üretim İstatistikleri. https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.04.2022)
Anonim, (2022c). Bitkisel Ürün Denge Tabloları. https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.04.2022)
Anonim, (2022d). Product: 071320 Dried, shelled chickpeas "garbanzos",whether or not skinned or split. https://www.trademap.org/ (Erişim Tarihi.: 30.03.2022)
Balassa, B. (1965). Trade liberalisation and “revealed” comparative advantage. The Manchester School of Economic and Social Studies, 33(2), 99-123. https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1965.tb00050.x
Bashimov, G. (2017). Türkiye’nin Tarımsal Ürünlerdeki Rekabet Gücü: Orta Asya Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(4), 393–401. https://dergipark. org.tr/ en/pub/turkjans/issue/31628/346668.
Bojnec, Š. & Fertő, I. (2009). Agro-food trade competitiveness of Central European and Balkan countries. Food policy, 34(5), 417-425. https:// doi.org/10.1016/j.foodpol.2009.01.003
Burucu, D. (2021). Ürün Raporu Nohut 2021. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE). TEPGE YAYIN NO: 342 https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Menu/37/Urun-Raporlari (Erişim Tarihi: 18.04.2022)
Çakan, V.A. & Turhan, Ş. (2022). Türkiye’nin Şeftali İhracat Performansı ve Rekabet Gücü (Sözlü Bildiri). XVII. IBANESS İktisat, İşletme ve Yönetim Bilimleri Kongreler Serisi, Plovdiv, Bulgaristan, 12-13 Mart 2022, ss. 6.
Çoban, O., Peker, A.E., & Kubar, Y. (2010). Türk Tarımının Avrupa Birliği Ülkeleri Karşısındaki Sektörel Rekabet Gücü. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(20), 247-266. https:// dergipark.org.tr/en/pub/susead/issue/28415/302468?publisher=selcuk;
Erkan, B. (2012). Türkiye’nin geleneksel ihraç tarım ürünlerinde uzmanlaşma düzeyi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1), 75-83. https://dergipark. org.tr/ en/pub/sobiadsbd/issue/11353/135667
Erkan, B., Arpacı, B., Yaralı, F., & Güvenç, İ. (2015). Türkiye’nin sebze ihracatında karşılaştırmalı üstünlükleri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(4), 70-76. https://doi.org/10.18016/ksujns.61527
Erkekoğlu, H., Kılıçarslan, Z., & Göknar, H. (2014). Kayseri İlinin Mobilya Sektörü Rekabet Gücü: Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Endeksi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (44), 1-22. https://doi.org/ 10.18070/euiibfd.91468
Fertö, I., & Hubbard, L.J. (2003). Revealed comparative advantage and competitiveness in Hungarian agri–food sectors. World Economy, 26(2), 247-259. https://doi.org/10.1111/1467-9701 .00520
Filiztekin, A. (2006). Türkiye’de Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlüklerin Evrimi. Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 1(1), 101-116.
Gündüz, O., Erdal, G., & Esengün, K. (2004). Tarımsal Ürünlerin Dış Ticaretinde Karşılaştırmalı Üstünlükler: Türkiye – AB Kuru Meyve Dış Ticareti Örneği (Sözlü Bildiri). Türkiye VI Tarım Ekonomisi Kongresi, Tokat, Türkiye, 16-18 Eylül 2004, ss. 6.
Hinloopen, J. & Van Marrewijk, C. (2001). On the empirical distribution of the Balassa index. Weltwirtschaftliches archiv, 137(1), 1-35. https://doi.org/10.1007/BF02707598
Hoen, A.R. & Oosterhaven, J. (2006). On the measurement of comparative advantage. The Annals of Regional Science, 40(3), 677-691. https://doi.org/10.1007/s00168-006-0076-4
Hristov, K., Beluhova-Uzunova, R., & Shıshkova, M. (2019). Competitive advantages of Bulgarian sunflower industry after the accession into the European Union. Scientific Papers Series Management, Economic Engineering in Agriculture & Rural Development, 19(2), 197-202.
Ishchukova, N. & Smutka, L. (2013). Revealed comparative advantage of Russian agricultural exports. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 61(4), 941-952.http:/dx.doi.org/10.11118/actaun201361040941
Laursen, K. (2015). Revealed comparative advantage and the alternatives as measures of international specialization. Eurasian business review, 5(1), 99-115. https://doi.org/10.1007/s40821-015-0017-1
Özden, C. (2015). Dünya ve Türkiye Baklagil Piyasaları ve İhracat Rekabeti Açısından Türkiye’nin Konumu (Tez no 390509). [Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
Peker, A.E. (2015). Türkiye Hububat Ve Baklagil Alt Sektörünün Avrupa Birliği Pazarı Karşısındaki Rekabet Gücü. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 5(2), 1-20. http:// iibfdergisi.ksu.edu.tr/tr/pub/issue/27397/126001
Pellet, P. (1988). İnsan beslenmesinde mercimek ve nohudun Yeri. Herkes İçin Mercimek Sempozyumu, Muğla, Türkiye, 29-30 Eylül 1988, ss. 102.
Pilinkiene, V. (2014). Evaluation of international competitiveness using the revealed comparative advantage indices: The case of the Baltic States. Mediterranean Journal of Social Sciences, 5(13), 353-359. https://doi.org/10.5901/mjss.2014.v5n13p 353
Pippinato, L., Di Vita, G., & Brun, F. (2019). Trade and comparative advantage analysis of the EU honey sector with a focus on the Italian market. Quality-Access to Success, 20(S2), 485-492.
Sarker, R. & Ratnasena, S. (2014). Revealed comparative advantage and half‐a‐century competitiveness of canadian agriculture: a case study of wheat, beef, and pork sectors. Canadian Journal of Agricultural Economics/Revue canadienne d'agroeconomie, 62(4), 519-544. https:// doi.org/10.1111/cjag.12057
Terin, M. & Yavuz, F. (2019). Türkiye kanatlı eti sektörünün uluslararası rekabetçiliğinin seçilmiş ülkelerle karşılaştırılmalı analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(Ek Sayı 1), 188-194. https://doi.org/10.18016/ ksutarimdoga.vi.553108
Ulucan, H., Çeviş, İ., & Ceylan, R. (2014). Türkiye’de endüstri-içi ticaretin gelişimi. NWSA-Social Sciences, 9(3), 31-53. http://dx.doi.org/10.12739/ NWSA.2014.9.3.3C0120
Vollrath, T.L. (1987). Revealed Competitive Advantage for Wheat. Economic Research Service Staff Report No. AGES861030. U.S. Dept. of Agriculture, Economic Research Service. Washington, D.C.
Vollrath, T.L. (1989). Competitiveness and protection in world agriculture (No. 567). US Department of Agriculture, Economic Research Service.
Vollrath, T.L. (1991). A Theoretical Evaluation Of Alternative Trade Intensity Measures Of Revealed Comparative Advantage. Weltwirtschaftliches Archiv, 127(2), 265-280. https://doi.org/ 10.1007/BF02707986
Yılar, M., Bayar, Y., & Akan, K. (2021). Kırşehir İli Nohut Üretim Alanlarında Görülen Yabancı Otların Yaygınlık ve Yoğunluklarının Belirlenmesi. Turkish Journal of Weed Science, 24(2), 83-90. https://dergipark.org.tr/en/pub/tjws/issue/67412/1009636
Yu, R., Cai, J., & Leung, P. (2009). The normalized revealed comparative advantage index. The Annals of Regional Science, 43(1). 267-282. https://doi.org/ 10.1007/s00168-008-0213-3

Türkiye’nin Nohut Dış Ticaretinde Karşılaştırmalı Üstünlüğünün Analizi

Yıl 2023, , 377 - 384, 30.04.2023

Veli Anıl Çakan , Şule Turhan

https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.1118116

Öz

Türkiye’de ekim alanı ve üretim miktarı en yüksek kuru baklagil olan nohut, bu yönüyle ülke ekonomisi ve üretimi gerçekleştirilen coğrafyalardaki üretici açısından önemli bir tarımsal üründür. Bu çalışmada Türkiye’nin 2010-2020 yıllarında nohut sektöründeki karşılaştırmalı üstünlüğünün değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada kullanılan veriler TRADEMAP ve TÜİK istatistiklerinden temin edilmiştir. Karşılaştırmalı üstünlüğün hesaplanmasında Balassa indeksi olarak da bilinen açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler (RCA) indeksi ve Vollrath İndeksleri olarak da adlandırılan Nispi Ticaret Üstünlüğü (RTA), Nispi İhracat Üstünlüğü’nün logaritması (lnRXA) ve Açıklanmış Rekabetçilik (RC) indeksleri kullanılmıştır. Karşılaştırmalı üstünlüğü ölçmek için yararlanılan indeksler incelendiğinde, Türkiye nohut sektörünün RCA ve lnRXA indekslerine incelenen her yıl için karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu görülmüştür. Buna karşın ithalat değerlerini de dikkate alan RTA ve RC indekslerine göre 2012-2013 ve 2015-2017 yıllarında sektörün karşılaştırmalı dezavantaja sahip olduğu belirlenmiştir. Hesaplanan tüm indekslerde 2018 yılından itibaren önemli artışlar gerçekleşmiş ve Türkiye’nin nohut sektörü için karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan araştırmalar, gerçekleşen bu önemli değişimin Türkiye’de nohut için yapılan desteklemelerdeki artış ve nohut yeniden ihraç faaliyetleri ile ilişkilendirilebileceğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Nohut, Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük, Dış Ticaret, Balassa İndeksi

Kaynakça

Anonim, (2021). Tarım ve Orman Bakanlığı, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Tarım Havzaları Daire Başkanlığı. Ürün Masaları Nohut Bülteni. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Haber/559/Urun-Masalari-Haziran-Ayi-Bulteni-Yayinlandi (Erişim Tarihi:18.04.2022)
Anonim, (2022a). Trade, Crops and Livestock Products. https://www.fao.org/faostat/en/#data (Erişim Tarihi: 18.04.2022)
Anonim, (2022b). Bitkisel Üretim İstatistikleri. https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.04.2022)
Anonim, (2022c). Bitkisel Ürün Denge Tabloları. https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.04.2022)
Anonim, (2022d). Product: 071320 Dried, shelled chickpeas "garbanzos",whether or not skinned or split. https://www.trademap.org/ (Erişim Tarihi.: 30.03.2022)
Balassa, B. (1965). Trade liberalisation and “revealed” comparative advantage. The Manchester School of Economic and Social Studies, 33(2), 99-123. https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1965.tb00050.x
Bashimov, G. (2017). Türkiye’nin Tarımsal Ürünlerdeki Rekabet Gücü: Orta Asya Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(4), 393–401. https://dergipark. org.tr/ en/pub/turkjans/issue/31628/346668.
Bojnec, Š. & Fertő, I. (2009). Agro-food trade competitiveness of Central European and Balkan countries. Food policy, 34(5), 417-425. https:// doi.org/10.1016/j.foodpol.2009.01.003
Burucu, D. (2021). Ürün Raporu Nohut 2021. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE). TEPGE YAYIN NO: 342 https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Menu/37/Urun-Raporlari (Erişim Tarihi: 18.04.2022)
Çakan, V.A. & Turhan, Ş. (2022). Türkiye’nin Şeftali İhracat Performansı ve Rekabet Gücü (Sözlü Bildiri). XVII. IBANESS İktisat, İşletme ve Yönetim Bilimleri Kongreler Serisi, Plovdiv, Bulgaristan, 12-13 Mart 2022, ss. 6.
Çoban, O., Peker, A.E., & Kubar, Y. (2010). Türk Tarımının Avrupa Birliği Ülkeleri Karşısındaki Sektörel Rekabet Gücü. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(20), 247-266. https:// dergipark.org.tr/en/pub/susead/issue/28415/302468?publisher=selcuk;
Erkan, B. (2012). Türkiye’nin geleneksel ihraç tarım ürünlerinde uzmanlaşma düzeyi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1), 75-83. https://dergipark. org.tr/ en/pub/sobiadsbd/issue/11353/135667
Erkan, B., Arpacı, B., Yaralı, F., & Güvenç, İ. (2015). Türkiye’nin sebze ihracatında karşılaştırmalı üstünlükleri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(4), 70-76. https://doi.org/10.18016/ksujns.61527
Erkekoğlu, H., Kılıçarslan, Z., & Göknar, H. (2014). Kayseri İlinin Mobilya Sektörü Rekabet Gücü: Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Endeksi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (44), 1-22. https://doi.org/ 10.18070/euiibfd.91468
Fertö, I., & Hubbard, L.J. (2003). Revealed comparative advantage and competitiveness in Hungarian agri–food sectors. World Economy, 26(2), 247-259. https://doi.org/10.1111/1467-9701 .00520
Filiztekin, A. (2006). Türkiye’de Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlüklerin Evrimi. Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 1(1), 101-116.
Gündüz, O., Erdal, G., & Esengün, K. (2004). Tarımsal Ürünlerin Dış Ticaretinde Karşılaştırmalı Üstünlükler: Türkiye – AB Kuru Meyve Dış Ticareti Örneği (Sözlü Bildiri). Türkiye VI Tarım Ekonomisi Kongresi, Tokat, Türkiye, 16-18 Eylül 2004, ss. 6.
Hinloopen, J. & Van Marrewijk, C. (2001). On the empirical distribution of the Balassa index. Weltwirtschaftliches archiv, 137(1), 1-35. https://doi.org/10.1007/BF02707598
Hoen, A.R. & Oosterhaven, J. (2006). On the measurement of comparative advantage. The Annals of Regional Science, 40(3), 677-691. https://doi.org/10.1007/s00168-006-0076-4
Hristov, K., Beluhova-Uzunova, R., & Shıshkova, M. (2019). Competitive advantages of Bulgarian sunflower industry after the accession into the European Union. Scientific Papers Series Management, Economic Engineering in Agriculture & Rural Development, 19(2), 197-202.
Ishchukova, N. & Smutka, L. (2013). Revealed comparative advantage of Russian agricultural exports. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 61(4), 941-952.http:/dx.doi.org/10.11118/actaun201361040941
Laursen, K. (2015). Revealed comparative advantage and the alternatives as measures of international specialization. Eurasian business review, 5(1), 99-115. https://doi.org/10.1007/s40821-015-0017-1
Özden, C. (2015). Dünya ve Türkiye Baklagil Piyasaları ve İhracat Rekabeti Açısından Türkiye’nin Konumu (Tez no 390509). [Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
Peker, A.E. (2015). Türkiye Hububat Ve Baklagil Alt Sektörünün Avrupa Birliği Pazarı Karşısındaki Rekabet Gücü. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 5(2), 1-20. http:// iibfdergisi.ksu.edu.tr/tr/pub/issue/27397/126001
Pellet, P. (1988). İnsan beslenmesinde mercimek ve nohudun Yeri. Herkes İçin Mercimek Sempozyumu, Muğla, Türkiye, 29-30 Eylül 1988, ss. 102.
Pilinkiene, V. (2014). Evaluation of international competitiveness using the revealed comparative advantage indices: The case of the Baltic States. Mediterranean Journal of Social Sciences, 5(13), 353-359. https://doi.org/10.5901/mjss.2014.v5n13p 353
Pippinato, L., Di Vita, G., & Brun, F. (2019). Trade and comparative advantage analysis of the EU honey sector with a focus on the Italian market. Quality-Access to Success, 20(S2), 485-492.
Sarker, R. & Ratnasena, S. (2014). Revealed comparative advantage and half‐a‐century competitiveness of canadian agriculture: a case study of wheat, beef, and pork sectors. Canadian Journal of Agricultural Economics/Revue canadienne d'agroeconomie, 62(4), 519-544. https:// doi.org/10.1111/cjag.12057
Terin, M. & Yavuz, F. (2019). Türkiye kanatlı eti sektörünün uluslararası rekabetçiliğinin seçilmiş ülkelerle karşılaştırılmalı analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(Ek Sayı 1), 188-194. https://doi.org/10.18016/ ksutarimdoga.vi.553108
Ulucan, H., Çeviş, İ., & Ceylan, R. (2014). Türkiye’de endüstri-içi ticaretin gelişimi. NWSA-Social Sciences, 9(3), 31-53. http://dx.doi.org/10.12739/ NWSA.2014.9.3.3C0120
Vollrath, T.L. (1987). Revealed Competitive Advantage for Wheat. Economic Research Service Staff Report No. AGES861030. U.S. Dept. of Agriculture, Economic Research Service. Washington, D.C.
Vollrath, T.L. (1989). Competitiveness and protection in world agriculture (No. 567). US Department of Agriculture, Economic Research Service.
Vollrath, T.L. (1991). A Theoretical Evaluation Of Alternative Trade Intensity Measures Of Revealed Comparative Advantage. Weltwirtschaftliches Archiv, 127(2), 265-280. https://doi.org/ 10.1007/BF02707986
Yılar, M., Bayar, Y., & Akan, K. (2021). Kırşehir İli Nohut Üretim Alanlarında Görülen Yabancı Otların Yaygınlık ve Yoğunluklarının Belirlenmesi. Turkish Journal of Weed Science, 24(2), 83-90. https://dergipark.org.tr/en/pub/tjws/issue/67412/1009636
Yu, R., Cai, J., & Leung, P. (2009). The normalized revealed comparative advantage index. The Annals of Regional Science, 43(1). 267-282. https://doi.org/ 10.1007/s00168-008-0213-3

Toplam 35 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Ziraat, Veterinerlik ve Gıda Bilimleri
Bölüm	ARAŞTIRMA MAKALESİ (Research Article)
Yazarlar	Veli Anıl Çakan 0000-0002-5934-2203 Şule Turhan 0000-0001-9155-8170
Yayımlanma Tarihi	30 Nisan 2023
Gönderilme Tarihi	18 Mayıs 2022
Kabul Tarihi	22 Eylül 2022
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2023

Kaynak Göster

APA	Çakan, V. A., & Turhan, Ş. (2023). Türkiye’nin Nohut Dış Ticaretinde Karşılaştırmalı Üstünlüğünün Analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım Ve Doğa Dergisi, 26(2), 377-384. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.1118116