Öz
Zamansal değişimin incelenmesi, tarım arazilerinin mevcut durumu ve kentsel değişimlerin tarımsal potansiyele sahip topraklar üzerindeki etkisinin belirlenebilmesi açısından önemlidir. 1980-2015 yılları arasında tarım arazileri ve yerleşim alanlarının zaman içerisindeki değişimleri ve bu değişimlerin hangi toprak serileri üzerinde daha etkili olduğunun incelendiği bu çalışma, Ceyhan Ovası’nın Sol Sahil kesiminde (70941 ha) yürütülmüştür. Ceyhan Ovası detaylı temel toprak haritasından hazırlanmış olan toprak serileri ve fazlarını gösteren haritalama birimlerine ait fiziksel ve kimyasal analiz sonuçları, ArcMap yazılımı üzerinden coğrafi bilgi sistemlerine entegre edilerek Ceyhan Ovası için toprak bilgi sistemi oluşturulmuştur. Toprak bilgi sistemi kullanılarak toprak serileri ve önemli özellikleri, toprakların taksonomik sınıfları ve fizyografik birimler için haritalar üretilmiş ve alansal dağılımları tespit edilmiştir. Toprak bilgi sisteminin kurulmasıyla çalışma alanı içerisinde bulunan yerleşim alanlarının 1980 yılından 2015 yılına kadar olan süreçte alansal değişimleri belirlenmiştir. Bu amaçla, 1977-1982 yıllarında yapılmış toprak haritaları, 2015 yılı uydu görüntüleri kullanılarak revize edilmiştir. Çalışma alanında tarım arazilerinin toplam alanı azalırken, özellikle Ceyhan ilçe merkezinin alanında önemli bir artış olmuştur. Bölgede zamanla artan yapılaşma ve sanayileşme ile tarım arazilerindeki azalış arasında bir ilişki bulunmaktadır. Ceyhan ilçe merkezinin zaman içerisinde en fazla Çatalhöyük serisi üzerinde gelişmesi, bu serinin alanının azalmasına neden olmuştur. Zaman içerisinde en fazla alansal kayıp İslamoğlu serisinde görülürken, Doruk, Hamidiye, Mustafabeyli ve Veysiye serilerinde değişim görülmemiştir. Ceyhan ovasında haritalanmış toprak serilerinin özelliklerine göre en fazla alan kaplayan seri Ceyhan serisidir. Bunu sırasıyla; Kösreli, Burhanlı serileri takip etmektedir. Bu çalışma, 35 yıllık süreçte tarım topraklarının hangi amaçlarla tarım dışına çıkarıldığını ve zamana bağlı olarak alansal değişimin boyutunu göstermiştir.
Anahtar Kelimeler
Toprak bilgi sistemi Ceyhan ovası Alansal ve zamansal değişim
Kaynakça
- Anonim 2005. Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 19 Temmuz 2005 Tarihli Resmi Gazete. Sayı: 25880. Kanun No: 5403. Kabul Tarihi: 03.07.2005.
- Anonim 2017. Adana İli Sosyal ve Ekonomik Gelişim Raporu (TÜİK 2017 Verileri) http://www.ceyhanto. org.tr/ veriler/bilgi_bankasi/2017_sosyo_ ekonomik _rapor.
- Anonim 2019. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, İl ve İlçelerin İstatistikleri. https://www.mgm.gov.tr/ veridegerlendirme/il-ve-ilceler istatistik.aspx?m=ADANA
- Ateşoğlu A, Tunay M, Topan H, Oruç M 2007. Uydu Görüntüleri Bilgi İçeriğinin Ormancılık Çalışmaları Açısından Değerlendirilmesi. Orman Kaynaklarının İşlevleri Kapsamında Darboğazları, Çözüm Önerileri ve Öncelikler 17-19 Ekim 2007, İstanbul.
- Bayar R , Karabacak K 2017. Ankara İli Arazi Örtüsü Değişimi (2000-2012). Coğrafi Bilimler Dergisi , 15 (1): 59-76 . DOI: 10.1501/Cogbil_0000000181
- Demirel B , Şenol S 2019. Hızlı Büyüme Potansiyeline Sahip Yerleşim Alanlarının Detaylı Toprak Etütleri ve Arazi Değerlendirmeleri: Mustafalar Köyü Örneği, Adana. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi , 29 (4) : 711-721.
- Döker MF, Gül A 2019. Adapazarı’nda Şehirsel Büyüme Süreci ve Arazi Kullanım Değişiminin İzlenmesi. Türk Coğrafya Dergisi (73): 6778. DOI:10.17211/tcd.616796
- Karabulut M, Küçükönder M, Gürbüz M, Sandal EK 2006. Kahramanmaraş Şehri ve Çevresinin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak İncelenmesi. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13 – 16 Eylül 2006 : 1-8. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
- Kaya Ö, Toroğlu E 2015. Monitoring Urban Development of Kayseri and Change Detection Analysis (Kayseri’nin Şehirsel Gelişiminin İzlenmesi Ve Değişim Analizi). Türk Coğrafya Dergisi (65): 87-96. 10.17211/Tcd.37722.
- Keleş B 2019. Ceyhan Ovası Toprak Bilgi Sisteminin Oluşturulması. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 163 s.
- Özbek H, Dinç U, Güzel N, Kapur S, Şenol S, 1981. Ceyhan Ovası Topraklarının Genesisi, Önemli Fiziksel, Kimyasal Özellikleri ve Sınıflandırılması Üzerinde Araştırmalar. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu, Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu, Subtropik Bölge Toprak-Bitki Besleme Araştırma Ünitesi, Proje No: Subtunit/6. Ankara Üniversitesi Matbaası, Adana, 174 sy.
- Soil Survey Staff, 1975. Soil Taxonomy. (Agriculture Handbook, 436). U.S. Government, Printing Office, Washington, D.C, 754 pp.
- Sönmez NK, Sarı M, Aksoy E 2019. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanılarak Sürdürülebilir Arazi Yönetimi ve Toprak Koruma Planının Oluşturulması: Antalya Altınova Örneği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20 : 11-22.
- Sönmez M 2012. Adana Şehrinin Alansal Gelişimi ve Yakın Çevresinin Arazi Kullanımında Meydana Gelen Değişimler. Türk Coğrafya Dergisi, 57: 55-69.
- Şenol S, Aksoy E, Çullu MA, Bayramin İ, Kılıç Ş, Dingil M, Koca, YK 2010. Türkiye’de Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu Gereği Yapılması Zorunlu Toprak Etüdleri ve Önemi. Ziraat Mühendisliği VII Teknik Kongresi, 11-15 Ocak 2010, Ankara, Türkiye.
- Şenol S 2012. Tarım Topraklarının Kullanımı ve Korunması. Küresel Krizin Eşiğinde Tarım Sempozyum. 11-15 Ocak 2012, ss.100-100, Ankara, Türkiye.
Öz
Investigation of land use changes is important in terms of misplacing the agriculture lands especially for urbanization and also industrialization. Study was carried out in the South half of Ceyhan Plain (70941 ha) to define the temporal variations of settlements and its cropland and to analyze which soil series have been lost by misuse. Physical and chemical analytical data of mapping units were integrated into geographic information systems via ArcMap software. Using soil information system, thematic maps are created to show spatial distribution of important soil properties, taxonomic classes and physiographic units. It has been determined that the area of the residential land increased and the agricultural land within the study area has been decreased in the period from 1980 to 2015. In order to update the soil map of 1983, 2015 satellite images of Ceyhan Plain have been used. Total area of agricultural lands during last 35 years have been decreased. Ceyhan District is completely located within the study area, thus, it is one of the important reason of the loss of agricultural land among the whole study area. There is a relation between increasing construction and industrialization and decreasing agricultural land. Soil database performed in this study showed that largest loss have been İslamoğlu series, while there were no changes Doruk, Hamidiye, Mustafabeyli ve Veysiye soil series. It is concluded that the soil data bases are very useful tools to determine location and coverage of any mapped soil properties and also monitoring land use changes after several years.
Anahtar Kelimeler
Soil Information System Ceyhan pain Spatial and temporal changes
Kaynakça
- Anonim 2005. Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 19 Temmuz 2005 Tarihli Resmi Gazete. Sayı: 25880. Kanun No: 5403. Kabul Tarihi: 03.07.2005.
- Anonim 2017. Adana İli Sosyal ve Ekonomik Gelişim Raporu (TÜİK 2017 Verileri) http://www.ceyhanto. org.tr/ veriler/bilgi_bankasi/2017_sosyo_ ekonomik _rapor.
- Anonim 2019. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, İl ve İlçelerin İstatistikleri. https://www.mgm.gov.tr/ veridegerlendirme/il-ve-ilceler istatistik.aspx?m=ADANA
- Ateşoğlu A, Tunay M, Topan H, Oruç M 2007. Uydu Görüntüleri Bilgi İçeriğinin Ormancılık Çalışmaları Açısından Değerlendirilmesi. Orman Kaynaklarının İşlevleri Kapsamında Darboğazları, Çözüm Önerileri ve Öncelikler 17-19 Ekim 2007, İstanbul.
- Bayar R , Karabacak K 2017. Ankara İli Arazi Örtüsü Değişimi (2000-2012). Coğrafi Bilimler Dergisi , 15 (1): 59-76 . DOI: 10.1501/Cogbil_0000000181
- Demirel B , Şenol S 2019. Hızlı Büyüme Potansiyeline Sahip Yerleşim Alanlarının Detaylı Toprak Etütleri ve Arazi Değerlendirmeleri: Mustafalar Köyü Örneği, Adana. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi , 29 (4) : 711-721.
- Döker MF, Gül A 2019. Adapazarı’nda Şehirsel Büyüme Süreci ve Arazi Kullanım Değişiminin İzlenmesi. Türk Coğrafya Dergisi (73): 6778. DOI:10.17211/tcd.616796
- Karabulut M, Küçükönder M, Gürbüz M, Sandal EK 2006. Kahramanmaraş Şehri ve Çevresinin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak İncelenmesi. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13 – 16 Eylül 2006 : 1-8. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
- Kaya Ö, Toroğlu E 2015. Monitoring Urban Development of Kayseri and Change Detection Analysis (Kayseri’nin Şehirsel Gelişiminin İzlenmesi Ve Değişim Analizi). Türk Coğrafya Dergisi (65): 87-96. 10.17211/Tcd.37722.
- Keleş B 2019. Ceyhan Ovası Toprak Bilgi Sisteminin Oluşturulması. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 163 s.
- Özbek H, Dinç U, Güzel N, Kapur S, Şenol S, 1981. Ceyhan Ovası Topraklarının Genesisi, Önemli Fiziksel, Kimyasal Özellikleri ve Sınıflandırılması Üzerinde Araştırmalar. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu, Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu, Subtropik Bölge Toprak-Bitki Besleme Araştırma Ünitesi, Proje No: Subtunit/6. Ankara Üniversitesi Matbaası, Adana, 174 sy.
- Soil Survey Staff, 1975. Soil Taxonomy. (Agriculture Handbook, 436). U.S. Government, Printing Office, Washington, D.C, 754 pp.
- Sönmez NK, Sarı M, Aksoy E 2019. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanılarak Sürdürülebilir Arazi Yönetimi ve Toprak Koruma Planının Oluşturulması: Antalya Altınova Örneği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20 : 11-22.
- Sönmez M 2012. Adana Şehrinin Alansal Gelişimi ve Yakın Çevresinin Arazi Kullanımında Meydana Gelen Değişimler. Türk Coğrafya Dergisi, 57: 55-69.
- Şenol S, Aksoy E, Çullu MA, Bayramin İ, Kılıç Ş, Dingil M, Koca, YK 2010. Türkiye’de Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu Gereği Yapılması Zorunlu Toprak Etüdleri ve Önemi. Ziraat Mühendisliği VII Teknik Kongresi, 11-15 Ocak 2010, Ankara, Türkiye.
- Şenol S 2012. Tarım Topraklarının Kullanımı ve Korunması. Küresel Krizin Eşiğinde Tarım Sempozyum. 11-15 Ocak 2012, ss.100-100, Ankara, Türkiye.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Ziraat, Veterinerlik ve Gıda Bilimleri |
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALESİ (Research Article) |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Mayıs 2020 |
| Kabul Tarihi | 23 Ekim 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |
Cited By
Kentsel Alanlarda Arazi Kullanım ve Arazi Örtüsü Belirleme Çalışmalarında Spektral İndekslerin Kullanılması: Ceyhan İlçe Merkezi Örneği
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Dergisi
https://doi.org/10.55213/kmujens.1446772
Kentsel Peyzaj Değişiminin Zamansal ve Mekansal Analizi: Burdur Kenti Örneği
Bartın Orman Fakültesi Dergisi
Yasin AŞIK
https://doi.org/10.24011/barofd.939731
2022-JIF = 0.500
2022-JCI = 0.170
Uluslararası Hakemli Dergi (International
Peer Reviewed Journal)
Dergimiz, herhangi bir başvuru veya yayımlama ücreti almamaktadır. (Free submission and publication)
Yılda 6 sayı yayınlanır. (Published 6 times a year)
Bu web sitesi Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.