Öz
Bu çalışmanın amacı; Burdur ilinde şeker pancarı tarımı yapan işletmelerin üretim masrafları ve kârlılıkları hesaplanarak işletmelerin ekonomik yapısını tespit etmektir. Çalışmanın ana materyaline ait veriler Burdur ilinde şeker pancarı üretim faaliyetinde bulunan işletmeler arasından tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen 66 işletmeci ile yüz-yüze görüşülerek elde edilmiştir. Anket yöntemiyle toplanan veriler 2021 üretim sezonuna aittir. Araştırma bulgularına göre şeker pancarı üretiminde, toplam üretim maliyetleri içerisinde değişen ve sabit masrafların payları %77.16 ve %22.84 olarak tespit edilmiştir. Toplam üretim maliyetleri içerisinde önemli bulunan masraflar sırasıyla sulama, arazi kirası, gübre, makine kirası, işgücü ve ilaç masraflarıdır. Şeker pancarı üretiminde dekara toplam masraf 2293.55 TL, GSÜD 3461.51 TL, brüt kâr 1691.59 TL, net kâr 1167.96 TL olarak hesaplanmıştır. Nispi kâr ise 1.51 olarak belirlenmiştir. İşletmelerde dekara şeker pancarı verim ortalaması 6833.33 kg ve kilogram maliyeti 0.34 TL olarak belirlenmiştir. Kilogram başına kâr marjı 0.09 TL’dir. Bölgede şeker pancarı işletmelerinin kârlı olduğu tespit edilmiştir. Ancak üretimde kullanılan girdilerden gübre, motorin ve sulama için kullanılan elektrik fiyatlarındaki artışların üretim maliyetlerini artırdığı ve geçmiş yıllara göre işletmelerin kârlılıklarının azaldığı belirlenmiştir. Bölgede şeker pancarı üretiminin devamlılığı açısından üretim maliyetlerini düşürecek ve verim artışı sağlayacak tarımsal destekleme modellerine ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Açıl, A.F., & Demirci, R. (1984). Tarım ekonomisi dersleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 372 sy.
- Anonim, (2021). Tarım ürünleri piyasaları. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Müdürlüğü. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ tepge/Menu/27/Tarim-Urunleri-Piyasalari. (Alınma Tarihi: 19.07.2022).
- Anonim, (2022a). Bitkisel üretim istatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni. tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr. (Alınma Tarihi: 10.07.2022).
- Anonim, (2022b). Türkşeker Burdur Şeker Fabrikası. https://www.turkseker.gov.tr/?ModulID=11&MenuID=57&ID=4. (Alınma Tarihi: 10.07.2022).
- Anonim, (2022c). Türkşeker sektör raporu 2021. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. https://www. turkseker.gov.tr/data/dokumanlar/2021_Sektor_ Raporu.pdf. (Alınma Tarihi: 10.07.2022).
- Anonymous, (2022). World production quantities of crops. FAOSTAT. http://www.fao.org/faostat/ en/#data/QC. (Alınma Tarihi: 12.07.2022).
- Bayramoğlu, Z., Göktolga, Z.G., & Gündüz, O. (2005). Tokat ili Zile ilçesinde yetiştirilen bazı önemli tarla ürünlerinde fiziki üretim girdileri ve maliyet analizler. Tarım Ekonomisi Dergisi, 11(2), 101-109. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarekoder/issue/25825/272300.
- Bayramoğlu, Z., Karakayacı, Z., Ağızan, K., Ağızan, S., & Bozdemir, M. (2021). Başlıca sebze ürünlerinde üretim maliyetlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 24(3), 603-613. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.764181.
- Çiçek, A., & Erkan, O. (1996). Tarım ekonomisinde araştırma ve örnekleme yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Tokat, 119 sy.
- Erdal, G., Esengün, K., Erdal, H., & Gündüz, O. (2007). Energy use and economical analysis of sugar beet production in Tokat province of Turkey. Energy, 32(1), 35-41. https://doi.org/10.1016/j.energy.2006. 01.007.
- Erkuş, A. (1979). Ankara ili Yenimahalle ilçesinde kontrollü kredi uygulaması yapılan tarım işletmelerinin planlanması üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 112 sy.
- Erkuş, A., Bülbül, M., Kıral, T., Açıl, A.F., & Demirci, R. (1995). Tarım ekonomisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 298 sy.
- Gazioğlu, E.O. (2009). Van İli Gevaş İlçesinde Şeker Pancarı Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Analizi (Tez no 258653). [Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Göktolga, G., & Karkacıer, O. (2001). Tokat ili erbaa ilçesinde şeker pancarı yetiştiren işletmelerin ekonomik analizi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1), 21-28. https:// dergipark.org.tr/tr/pub/gopzfd/issue/7349/96152.
- Gül, İ. (2019). Kahramanmaraş İli Afşin İlçesinde Şeker Pancarı Üreten Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi (Tez no 570529). [Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Kadakoğlu, B., & Karlı, B. (2022). Türkiye ekonomisinde tarıma dayalı sanayinin önemi ve gelişim süreci. Türk Bilim ve Mühendislik Dergisi, 4(1), 50-59. https://doi.org/10.55979/tjse.1107524.
- Kıral, T., Kasnakoğlu, H., Tatlıdil, F.F., Fidan, H., & Gündoğmuş, E. (1999). Tarımsal ürünler için maliyet hesaplama metodolojisi ve veritabanı rehberi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 143 sy.
- Laate, E.A. (2014). The economics of sugar beet production in Alberta. Alberta Agriculture and Rural Development, Economics and Competitiveness Division Economics Branch, Edmonton, 36 p.
- Lubova, T.N., Islamgulov, D.R., Ismagilov, K.R., Ismagilov, R.R., Mukhametshin, A.M., Alimgafarov, R.R., Enikiev, R.I., Bakirova, A.U., Kamilanov, A.A., & Lebedeva, O.Y. (2018). Economic efficiency of sugar beet production. Journal of Engineering and Applied Sciences, 13(8), 6565-6569. https://medwelljournals.com/abstract/? doi=jeasci.2018.6565.6569.
- McKillup, S. (2012). Statistics explained: An introductory guide for life scientists (2nd edition). Cambridge University Press, United States, 416 p. https://doi.org/10.1017/CBO9781139047500.
- Peck, F.W. (1916). The cost of producing sugar beets. University of Minnesota Agricultural Experiment Station, Bulletin 154, 37 p.
- Rehber, E. (1993). Tarımsal işletmecilik ve planlama. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa, 179 sy.
- Resmi Gazete, (2021). Bitkisel üretime destekleme ödemesi yapılmasına dair tebliğ (Tebliğ no: 2021/40)’de değişiklik yapılmasına ilişkin tebliğ (Tebliğ no: 2022/8). 1 Nisan 2022 Tarih ve 31796 Sayılı Resmî Gazete, Ankara.
- Řezbová, H., Maitah, M., Škubna, O., & Smutka, L. (2016). The economic aspects of sugar beet production. Agrarian perspectives XXV. Global and European Challenges For Food Production, Agribusiness and The Rural Economy, Prague, Czech Republic, 14-16 September 2016, 327-335.
- Topçu, Y., Uzundumlu, A.S., & Karadaş, K. (2012). Erzurum ilinde şekerpancarı üretim maliyeti. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(Ek:A 2), 41-50. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ jist/issue/7930/104310.
- Vierling, G., & Zeddies, J. (1996). Costs of sugar beet production - Comparison of selected EU-Regions. Zuckerind, 121(8), 635-639.
Öz
This study aims to determine the economic structure of sugar beet farming by calculating the production costs and profitability in Burdur province. The data belonging to the primary material of the study were obtained by face-to-face interviews from 66 enterprises selected through the stratified random sampling method in sugar beet production. The data collected by the survey method belong to the 2021 production season. According to the research findings, the shares of variable and fixed costs in total production were determined as 77.15% and 22.85%, respectively. The significant expenses are irrigation, land rent, fertiliser, machinery rental, labor, and pesticide, respectively, within the total production costs. The total cost, GPV, gross profit, and net profit per decare were calculated as 2293.55 TRY, 3461.51 TRY, 1691.59 TRY, and 1167.96 TRY, respectively, in the production of sugar beet. The relative profit was 1.51. The average yield of sugar beet was determined as 6833.33 kg per decare. Furthermore, the cost and the profit margin per kilogram were determined as 0.34 TRY and 0.09 TRY, respectively, which indicated that sugar beet enterprises in the region were profitable. However, the increases in the prices of fertiliser, diesel, and electricity used for irrigation, which are the inputs used in production, went up the production costs and, hence the profitability of the enterprises decreased compared to previous years. In terms of the continuity of sugar beet production in the region, there is a need for agricultural support models that will reduce production costs and increase yields.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Açıl, A.F., & Demirci, R. (1984). Tarım ekonomisi dersleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 372 sy.
- Anonim, (2021). Tarım ürünleri piyasaları. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Müdürlüğü. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ tepge/Menu/27/Tarim-Urunleri-Piyasalari. (Alınma Tarihi: 19.07.2022).
- Anonim, (2022a). Bitkisel üretim istatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni. tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr. (Alınma Tarihi: 10.07.2022).
- Anonim, (2022b). Türkşeker Burdur Şeker Fabrikası. https://www.turkseker.gov.tr/?ModulID=11&MenuID=57&ID=4. (Alınma Tarihi: 10.07.2022).
- Anonim, (2022c). Türkşeker sektör raporu 2021. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. https://www. turkseker.gov.tr/data/dokumanlar/2021_Sektor_ Raporu.pdf. (Alınma Tarihi: 10.07.2022).
- Anonymous, (2022). World production quantities of crops. FAOSTAT. http://www.fao.org/faostat/ en/#data/QC. (Alınma Tarihi: 12.07.2022).
- Bayramoğlu, Z., Göktolga, Z.G., & Gündüz, O. (2005). Tokat ili Zile ilçesinde yetiştirilen bazı önemli tarla ürünlerinde fiziki üretim girdileri ve maliyet analizler. Tarım Ekonomisi Dergisi, 11(2), 101-109. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarekoder/issue/25825/272300.
- Bayramoğlu, Z., Karakayacı, Z., Ağızan, K., Ağızan, S., & Bozdemir, M. (2021). Başlıca sebze ürünlerinde üretim maliyetlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 24(3), 603-613. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.764181.
- Çiçek, A., & Erkan, O. (1996). Tarım ekonomisinde araştırma ve örnekleme yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Tokat, 119 sy.
- Erdal, G., Esengün, K., Erdal, H., & Gündüz, O. (2007). Energy use and economical analysis of sugar beet production in Tokat province of Turkey. Energy, 32(1), 35-41. https://doi.org/10.1016/j.energy.2006. 01.007.
- Erkuş, A. (1979). Ankara ili Yenimahalle ilçesinde kontrollü kredi uygulaması yapılan tarım işletmelerinin planlanması üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 112 sy.
- Erkuş, A., Bülbül, M., Kıral, T., Açıl, A.F., & Demirci, R. (1995). Tarım ekonomisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 298 sy.
- Gazioğlu, E.O. (2009). Van İli Gevaş İlçesinde Şeker Pancarı Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Analizi (Tez no 258653). [Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Göktolga, G., & Karkacıer, O. (2001). Tokat ili erbaa ilçesinde şeker pancarı yetiştiren işletmelerin ekonomik analizi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1), 21-28. https:// dergipark.org.tr/tr/pub/gopzfd/issue/7349/96152.
- Gül, İ. (2019). Kahramanmaraş İli Afşin İlçesinde Şeker Pancarı Üreten Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi (Tez no 570529). [Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Kadakoğlu, B., & Karlı, B. (2022). Türkiye ekonomisinde tarıma dayalı sanayinin önemi ve gelişim süreci. Türk Bilim ve Mühendislik Dergisi, 4(1), 50-59. https://doi.org/10.55979/tjse.1107524.
- Kıral, T., Kasnakoğlu, H., Tatlıdil, F.F., Fidan, H., & Gündoğmuş, E. (1999). Tarımsal ürünler için maliyet hesaplama metodolojisi ve veritabanı rehberi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 143 sy.
- Laate, E.A. (2014). The economics of sugar beet production in Alberta. Alberta Agriculture and Rural Development, Economics and Competitiveness Division Economics Branch, Edmonton, 36 p.
- Lubova, T.N., Islamgulov, D.R., Ismagilov, K.R., Ismagilov, R.R., Mukhametshin, A.M., Alimgafarov, R.R., Enikiev, R.I., Bakirova, A.U., Kamilanov, A.A., & Lebedeva, O.Y. (2018). Economic efficiency of sugar beet production. Journal of Engineering and Applied Sciences, 13(8), 6565-6569. https://medwelljournals.com/abstract/? doi=jeasci.2018.6565.6569.
- McKillup, S. (2012). Statistics explained: An introductory guide for life scientists (2nd edition). Cambridge University Press, United States, 416 p. https://doi.org/10.1017/CBO9781139047500.
- Peck, F.W. (1916). The cost of producing sugar beets. University of Minnesota Agricultural Experiment Station, Bulletin 154, 37 p.
- Rehber, E. (1993). Tarımsal işletmecilik ve planlama. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa, 179 sy.
- Resmi Gazete, (2021). Bitkisel üretime destekleme ödemesi yapılmasına dair tebliğ (Tebliğ no: 2021/40)’de değişiklik yapılmasına ilişkin tebliğ (Tebliğ no: 2022/8). 1 Nisan 2022 Tarih ve 31796 Sayılı Resmî Gazete, Ankara.
- Řezbová, H., Maitah, M., Škubna, O., & Smutka, L. (2016). The economic aspects of sugar beet production. Agrarian perspectives XXV. Global and European Challenges For Food Production, Agribusiness and The Rural Economy, Prague, Czech Republic, 14-16 September 2016, 327-335.
- Topçu, Y., Uzundumlu, A.S., & Karadaş, K. (2012). Erzurum ilinde şekerpancarı üretim maliyeti. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(Ek:A 2), 41-50. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ jist/issue/7930/104310.
- Vierling, G., & Zeddies, J. (1996). Costs of sugar beet production - Comparison of selected EU-Regions. Zuckerind, 121(8), 635-639.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Ziraat, Veterinerlik ve Gıda Bilimleri |
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALESİ (Research Article) |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 22 Temmuz 2022 |
| Kabul Tarihi | 23 Eylül 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |
2022-JIF = 0.500
2022-JCI = 0.170
Uluslararası Hakemli Dergi (International
Peer Reviewed Journal)
Dergimiz, herhangi bir başvuru veya yayımlama ücreti almamaktadır. (Free submission and publication)
Yılda 6 sayı yayınlanır. (Published 6 times a year)
Bu web sitesi Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.