Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Determination of Plant Parasitic Nematode Species of Tylenchida (Nematoda) in Apple (Pyrus malus L.) and Walnut (Juglans regia L.) Orchards in Bingöl Province of Turkey

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 3, 554 - 560, 30.06.2021
https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.750286

Öz

Plant parasitic nematodes (PPNs) are the leading source of damage to crops in agricultural production and they can cause very serious yield reductions. The Tylenchida (Nematoda) constitutes the most important group of PPNs due to containing a large number of economically important plant parasitic species. This study was conducted in apple (Pyrus malus L.) and walnut (Juglans regia L.) orchards in Bingöl (Turkey) between 2016 and 2017. For this purpose, total of 52 soil/root samples were taken from 20-40 cm depth of related areas during summer months. In laboratory, active PPNs were extracted from soil and roots parts by modified Baermann Funnel method. Obtained nematodes were killed at 60°C, fixed in TAF in mounted slides. PPNs belonging to Tylenchida were identified morphometrically and morphologically under the light microscope. As result of the study; eighteen PPN species were determined and classified under the Tylenchida order as three suborders, three superfamilies, four families and seven genera in the apple and walnut growing areas. The most encountered PPN species in this study were Filenchus filiformis, Helicotylenchus canadiensis, H. digonicus, H. vulgaris, Pratylenchoides alkani and Psilenchus hilarulus. All species were determined for the first time in the nematoda fauna of Bingöl province in apple and walnut orchards.

Destekleyen Kurum

The Republic of Turkey Ministry of Agriculture and Forestry

Proje Numarası

TAGEM-BS-14/08-05/01-18

Kaynakça

  • Ağaoğlu YS, Çelik H, Çelik M, Fidan Y, Gülşen Y, Günay A, Halloran N, Köksal Aİ, Yanmaz R 1997. Genel Bahçe Bitkileri. T.C. A.Ü.Z.F. Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, No: 4, Ankara.
  • Akgül HC 1991. Çankaya (Ankara) İlçesindeki Bazı Çim Alanlarında Bulunan Tylenchida Takımına Ait Bitki Paraziti Nematod Türleri Üzerinde Taksonomik Araştırmalar- Taxonomic Studies on the Tylenchida Nematoda) Species in Grass Areas of Çankaya Region (Ankara). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 155 sy.
  • Akgül HC 2003. Plant Parasitic Nematode Species Found in Strawberry Fields in Bursa Region, Turkey. International Journal of Nematology, 13 (2): 215-218.
  • Barker KR 1985. Nematode Extraction and Bioassays. In: An Advanced Treatise on Meloidogyne, 2 Methodology. (Eds.: K.R. Barker, C.C. Carter and J.N. Sasser). North Carolina State University Grafics,19-39 pp.
  • Di Vito M, Greco N, Oreste G, Saxena MC, Singh KB, Küsmenoğlu I 1994. Plant Parasitic Nematodes of Legumes in Turkey. Nematologia Mediterranea, 22: 245-251.
  • Evlice E, Okten ME 2008. Plant Parasitic Nematodes of Tylenchida (Nematoda) Associated with Pear (Pyrus communis L.) Orchards in Ankara District. Bitki Koruma Bulteni, 48: 1-8.
  • Hooper DJ 1986. Extraction of Free Living Stages from Soil. In: Southey, J. F. (ed.). Labarotory Methods for Work with Plant and Soil Nematodes. Her Majesty’s Stationery Office, London: 5-30.
  • İmren M 2007. Diyarbakır İli Buğday, Sebze ve Bağ Alanlarında Önemli Bitki Paraziti Nematod Türlerinin Belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 116 sy.
  • Kasapoğlu Uludamar EB, Yıldız Ş, Imren M, Öcal A, Elekçioğlu İH 2018. Occurrence of Plant Parasitic Nematode Species in Important Crops in the Southeast Anatolia Region of Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 42 (1): 63-74.
  • Kepenekci İ 1994. Beypazarı (Ankara) İlçesinde Havuç (Daucus carota L.) ile Münavebeye Giren Domates (Lycopersicum esculentum Mill.) Ekim Alanlarındaki Tylenchida (Nematoda) Türleri Üzerinde Taksonomik Araştırmalar. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1996. Beypazarı (Ankara) İlçesinde Havuç ile Münavebeye Giren Domates Ekiliş Alanlarında Saptanan Helicotylenchus (Tylenchida, Hoplolaimidae) Cinsine Bağlı Türler. Türkiye Entomoloji Dergisi, 20 (2): 137-148.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1997a. Beypazarı (Ankara) İlçesinde Havuç ile Münavebeye Giren Domates Ekiliş Alanlarında Saptanan Nematod Türleri IV. Coslenchus (Nemata: Tylenchidae) ve Safianema (Nemata: Anguinidae). Bitki Koruma Bülteni, 37 (3-4): 91-99.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1997b. Beypazarı (Ankara) ilçesinde Havuç ile Münavebeye Giren Domates Ekiliş Alanlarında Saptanan Nematod Türleri III. Pratylenchoides (Nemata: Pratylenchidae). Bitki Koruma Bülteni, 37 (1-2): 1-10.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1998. Beypazarı (Ankara) ilçesinde Havuç ile Münavebeye Giren Domates Ekiliş Alanlarında Saptanan Nematod Türleri V. Filenchus (Nemata: Tylenchidae). Bitki Koruma Bülteni, 38 (1-2): 1-12.
  • Kepenekci İ, Ökten ME, Öztürk G 1998. Gönen (Balıkesir) ve Kızılcahaman (Ankara) İlçeleri’ndeki Çeltik (Oryza sativa L.) Ekiliş Alanlarındaki Tylenchida (Nematoda) Takımına ait Bitki Paraziti Nematodlar. Turkiye VIII. Fitopatoloji Kongresi, 21-25 Eylül 1998, Ankara, s: 255-259.
  • Kepenekci İ, Öztürk G 1999. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Kivi (Actinidia deliciosa cv. Hayward) Bahçelerinde Saptanan Tylenchida (Nematoda) Takımına ait Bitki Paraziti Nematodlar. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 14-17 Eylül 1999, s: 892-896.
  • Kepenekci İ 1999. Orta Anadolu Bölgesi’nde Yemeklik Baklagil Ekiliş Alanlarındaki Tylenchida (Nematoda) Türleri Üzerinde Taksonomik Araştırmalar. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, 270 sy.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1999. Gerze (Sinop) ve Yakakent, Bafra (Samsun) İlçelerindeki Tütün (Nicotiana tabacum) Ekiliş Alanlarında Saptanan Tylenchida (Nematoda) Takımına ait Bitki Paraziti Nematodlar. Karadeniz Bölgesi Tarım Sempozyumu, 4-5 Ocak 1999, Samsun, s.639-647.
  • Kepenekci İ, Öztürk G, Ökten ME 1999. Two New Species Belonging to Dolichodoroidea Superfamily for the Turkish Nematoda Fauna: Trophurus sculptus Loof, 1956, Scutylenchus tessellatus (Goodey, 1952) Siddiqi, 1979 and Common Species of the Same Superfamily. Journal of Turkish Phytopathology, 28 (1/2): 11-23.
  • Kepenekci I 2001. Preliminary List of Tylenchida (Nematoda) Associated with Olive in the Black Sea and the Mediterranean Regions of Turkey. Nematologia Mediterranea, 29 (2): 145-147.
  • Kepenekci İ, Öztürk G, Akgül HC 2001. Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde Erik (Prunus domestica L.) Bahçelerinde Saptanan Tylenchida (Nematoda) Takımına ait Bitki Paraziti Nematodlar. Türkiye I. Sert Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 25-28 Eylül 2001, Yalova, s; 519-528.
  • Kepenekci İ, Zeki C 2002. Nematodes of Tylenchida (Nematoda) Associated with Apple in Turkey. Pakistan Journal of Nematology, 20 (1): 61-63.
  • Kepenekci İ 2014. Plant Parasitic Nematodes (Tylenchida, Nematoda) in Turkey. Pakistan Journal of Nematology, 32 (1): 11-31.
  • Kılıç M 2011. Mardin İli Buğday Ekiliş Alanlarında Bulunan Bitki Paraziti Nematod Türleri Üzerinde Taksonomik Araştırmalar. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 80 sy.
  • Saltukoğlu ME 1974. A Taxonomical and Morphological Study of Tylenchida (Nematoda) from the Istanbul Area (Turkey)-. A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of Doctor in Sciences (Zoology) of the State University of Ghent, Belgium. 89 pp.
  • Seinhorst JW 1959. A Rapid Method for the Transfer of Nematodes from Fixative to Anhydrous Glycerin. Nematologica, 4: 67-69.
  • Sen SM 1986. Ceviz Yetistiriciliği. Eser Matbaası, Samsun, pp 109-229.
  • Siddiqi MR 2000. Tylenchida Parasites of Plants and Insects. CABI Publishing, UK, 848 pp. Southey JF 1986. Principles of Sampling for Nematodes. In: (Southey, J. F. Eds.) Laboratory Methods for Work with Plant and Soil Nematodes. Her Majesty’s Stationery Office, London. pp. 1-4.
  • Yıldız Ş 2007. Şanlıurfa İlinde Nematod Faunası ve Biyoçeşitliliği Üzerine Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 102 sy.
  • Yıldız Ş, Handoo ZA, Carta LK, Skantar AM, Chitwood DJ 2012. A Survey of Plant Parasitic Nematodes Associated with Forage Crops in Bingol, Turkey. Nematologia Mediterranea, 40: 73-77.
  • Yüksel HŞ 1977. Pratylenchoides alkani n. sp. and P. erzurumensis n. sp. (Nematoda: Tylenchoidea) from Soil in Turkey. Proceedings of the Helminthological Society of Washington,.44 (2): 185-188.

Bingöl İli Elma (Pyrus malus L.) ve Ceviz (Juglans regia L.) Bahçelerinde Bitki Paraziti Nematod Türlerinin Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 3, 554 - 560, 30.06.2021
https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.750286

Öz

Bitki paraziti nematodlar (BPN'ler), tarımsal ürünlerde önemli zarar oluşturmakta ve çok ciddi verim kayıplarına neden olabilmektedirler. Tylenchida (Nematoda) takımı ekonomik açıdan önemli çok sayıda bitki paraziti nematod türünü barındırdığından en önemli BPN grubunu oluşturmaktadır. Bu çalışma 2016-2017 yılları arasında Bingöl (Türkiye) ili elma (Pyrus malus L.) ve ceviz (Juglans regia L.) bahçelerinde yürütülmüştür. Bu amaçla, yaz aylarında ilgili alanlardan 20-40 cm derinlikten toplam 52 toprak/kök örneği alınmıştır. Laboratuvarda, Geliştirilmiş Baermann Huni yöntemi ile toprak ve kök kısımlarından aktif BPN'ler ekstrakte edilmiştir. Elde edilen nematodlar 60°C'de öldürüldükten sonra TAF çözeltisinde fikse edilerek lam üzerinde sabitleştirilmiştir. Tylenchida takımına ait BPN'ler, ışık mikroskobu altında morfometrik ve morfolojik olarak tanımlanmıştır. Çalışma sonucunda; elma ve ceviz yetiştiriciliği yapılan alanlarda 18 BPN türü belirlenmiş ve bu türler Tylenchida takımı altında üç alttakım, üç üstfamilya, dört familya ve yedi cins olarak sınıflandırılmıştır. Bu çalışmada Filenchus filiformis, Helicotylenchus canadiensis, H. digonicus, H. vulgaris, Pratylenchoides alkani ve Psilenchus hilarulus en çok tespit edilen BPN türleri olmuştur. Tüm türler Bingöl ilindeki elma ve ceviz bahçeleri nematod faunasında ilk kez belirlenmiştir.

Proje Numarası

TAGEM-BS-14/08-05/01-18

Kaynakça

  • Ağaoğlu YS, Çelik H, Çelik M, Fidan Y, Gülşen Y, Günay A, Halloran N, Köksal Aİ, Yanmaz R 1997. Genel Bahçe Bitkileri. T.C. A.Ü.Z.F. Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, No: 4, Ankara.
  • Akgül HC 1991. Çankaya (Ankara) İlçesindeki Bazı Çim Alanlarında Bulunan Tylenchida Takımına Ait Bitki Paraziti Nematod Türleri Üzerinde Taksonomik Araştırmalar- Taxonomic Studies on the Tylenchida Nematoda) Species in Grass Areas of Çankaya Region (Ankara). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 155 sy.
  • Akgül HC 2003. Plant Parasitic Nematode Species Found in Strawberry Fields in Bursa Region, Turkey. International Journal of Nematology, 13 (2): 215-218.
  • Barker KR 1985. Nematode Extraction and Bioassays. In: An Advanced Treatise on Meloidogyne, 2 Methodology. (Eds.: K.R. Barker, C.C. Carter and J.N. Sasser). North Carolina State University Grafics,19-39 pp.
  • Di Vito M, Greco N, Oreste G, Saxena MC, Singh KB, Küsmenoğlu I 1994. Plant Parasitic Nematodes of Legumes in Turkey. Nematologia Mediterranea, 22: 245-251.
  • Evlice E, Okten ME 2008. Plant Parasitic Nematodes of Tylenchida (Nematoda) Associated with Pear (Pyrus communis L.) Orchards in Ankara District. Bitki Koruma Bulteni, 48: 1-8.
  • Hooper DJ 1986. Extraction of Free Living Stages from Soil. In: Southey, J. F. (ed.). Labarotory Methods for Work with Plant and Soil Nematodes. Her Majesty’s Stationery Office, London: 5-30.
  • İmren M 2007. Diyarbakır İli Buğday, Sebze ve Bağ Alanlarında Önemli Bitki Paraziti Nematod Türlerinin Belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 116 sy.
  • Kasapoğlu Uludamar EB, Yıldız Ş, Imren M, Öcal A, Elekçioğlu İH 2018. Occurrence of Plant Parasitic Nematode Species in Important Crops in the Southeast Anatolia Region of Turkey. Türkiye Entomoloji Dergisi, 42 (1): 63-74.
  • Kepenekci İ 1994. Beypazarı (Ankara) İlçesinde Havuç (Daucus carota L.) ile Münavebeye Giren Domates (Lycopersicum esculentum Mill.) Ekim Alanlarındaki Tylenchida (Nematoda) Türleri Üzerinde Taksonomik Araştırmalar. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1996. Beypazarı (Ankara) İlçesinde Havuç ile Münavebeye Giren Domates Ekiliş Alanlarında Saptanan Helicotylenchus (Tylenchida, Hoplolaimidae) Cinsine Bağlı Türler. Türkiye Entomoloji Dergisi, 20 (2): 137-148.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1997a. Beypazarı (Ankara) İlçesinde Havuç ile Münavebeye Giren Domates Ekiliş Alanlarında Saptanan Nematod Türleri IV. Coslenchus (Nemata: Tylenchidae) ve Safianema (Nemata: Anguinidae). Bitki Koruma Bülteni, 37 (3-4): 91-99.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1997b. Beypazarı (Ankara) ilçesinde Havuç ile Münavebeye Giren Domates Ekiliş Alanlarında Saptanan Nematod Türleri III. Pratylenchoides (Nemata: Pratylenchidae). Bitki Koruma Bülteni, 37 (1-2): 1-10.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1998. Beypazarı (Ankara) ilçesinde Havuç ile Münavebeye Giren Domates Ekiliş Alanlarında Saptanan Nematod Türleri V. Filenchus (Nemata: Tylenchidae). Bitki Koruma Bülteni, 38 (1-2): 1-12.
  • Kepenekci İ, Ökten ME, Öztürk G 1998. Gönen (Balıkesir) ve Kızılcahaman (Ankara) İlçeleri’ndeki Çeltik (Oryza sativa L.) Ekiliş Alanlarındaki Tylenchida (Nematoda) Takımına ait Bitki Paraziti Nematodlar. Turkiye VIII. Fitopatoloji Kongresi, 21-25 Eylül 1998, Ankara, s: 255-259.
  • Kepenekci İ, Öztürk G 1999. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Kivi (Actinidia deliciosa cv. Hayward) Bahçelerinde Saptanan Tylenchida (Nematoda) Takımına ait Bitki Paraziti Nematodlar. Türkiye III. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 14-17 Eylül 1999, s: 892-896.
  • Kepenekci İ 1999. Orta Anadolu Bölgesi’nde Yemeklik Baklagil Ekiliş Alanlarındaki Tylenchida (Nematoda) Türleri Üzerinde Taksonomik Araştırmalar. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, 270 sy.
  • Kepenekci İ, Ökten ME 1999. Gerze (Sinop) ve Yakakent, Bafra (Samsun) İlçelerindeki Tütün (Nicotiana tabacum) Ekiliş Alanlarında Saptanan Tylenchida (Nematoda) Takımına ait Bitki Paraziti Nematodlar. Karadeniz Bölgesi Tarım Sempozyumu, 4-5 Ocak 1999, Samsun, s.639-647.
  • Kepenekci İ, Öztürk G, Ökten ME 1999. Two New Species Belonging to Dolichodoroidea Superfamily for the Turkish Nematoda Fauna: Trophurus sculptus Loof, 1956, Scutylenchus tessellatus (Goodey, 1952) Siddiqi, 1979 and Common Species of the Same Superfamily. Journal of Turkish Phytopathology, 28 (1/2): 11-23.
  • Kepenekci I 2001. Preliminary List of Tylenchida (Nematoda) Associated with Olive in the Black Sea and the Mediterranean Regions of Turkey. Nematologia Mediterranea, 29 (2): 145-147.
  • Kepenekci İ, Öztürk G, Akgül HC 2001. Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde Erik (Prunus domestica L.) Bahçelerinde Saptanan Tylenchida (Nematoda) Takımına ait Bitki Paraziti Nematodlar. Türkiye I. Sert Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 25-28 Eylül 2001, Yalova, s; 519-528.
  • Kepenekci İ, Zeki C 2002. Nematodes of Tylenchida (Nematoda) Associated with Apple in Turkey. Pakistan Journal of Nematology, 20 (1): 61-63.
  • Kepenekci İ 2014. Plant Parasitic Nematodes (Tylenchida, Nematoda) in Turkey. Pakistan Journal of Nematology, 32 (1): 11-31.
  • Kılıç M 2011. Mardin İli Buğday Ekiliş Alanlarında Bulunan Bitki Paraziti Nematod Türleri Üzerinde Taksonomik Araştırmalar. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 80 sy.
  • Saltukoğlu ME 1974. A Taxonomical and Morphological Study of Tylenchida (Nematoda) from the Istanbul Area (Turkey)-. A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of Doctor in Sciences (Zoology) of the State University of Ghent, Belgium. 89 pp.
  • Seinhorst JW 1959. A Rapid Method for the Transfer of Nematodes from Fixative to Anhydrous Glycerin. Nematologica, 4: 67-69.
  • Sen SM 1986. Ceviz Yetistiriciliği. Eser Matbaası, Samsun, pp 109-229.
  • Siddiqi MR 2000. Tylenchida Parasites of Plants and Insects. CABI Publishing, UK, 848 pp. Southey JF 1986. Principles of Sampling for Nematodes. In: (Southey, J. F. Eds.) Laboratory Methods for Work with Plant and Soil Nematodes. Her Majesty’s Stationery Office, London. pp. 1-4.
  • Yıldız Ş 2007. Şanlıurfa İlinde Nematod Faunası ve Biyoçeşitliliği Üzerine Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 102 sy.
  • Yıldız Ş, Handoo ZA, Carta LK, Skantar AM, Chitwood DJ 2012. A Survey of Plant Parasitic Nematodes Associated with Forage Crops in Bingol, Turkey. Nematologia Mediterranea, 40: 73-77.
  • Yüksel HŞ 1977. Pratylenchoides alkani n. sp. and P. erzurumensis n. sp. (Nematoda: Tylenchoidea) from Soil in Turkey. Proceedings of the Helminthological Society of Washington,.44 (2): 185-188.
Toplam 31 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Ziraat, Veterinerlik ve Gıda Bilimleri
Bölüm ARAŞTIRMA MAKALESİ (Research Article)
Yazarlar

Uygar Serkan Karakaş 0000-0003-4144-5682

Aydın Peçen 0000-0001-6072-6581

İlker Kepenekçi 0000-0002-0506-6645

Ramazan Çetintaş 0000-0002-5738-6915

Proje Numarası TAGEM-BS-14/08-05/01-18
Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2021
Gönderilme Tarihi 10 Haziran 2020
Kabul Tarihi 27 Temmuz 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2021Cilt: 24 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Karakaş, U. S., Peçen, A., Kepenekçi, İ., Çetintaş, R. (2021). Determination of Plant Parasitic Nematode Species of Tylenchida (Nematoda) in Apple (Pyrus malus L.) and Walnut (Juglans regia L.) Orchards in Bingöl Province of Turkey. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım Ve Doğa Dergisi, 24(3), 554-560. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.750286

21082



2022-JIF = 0.500

2022-JCI = 0.170

Uluslararası Hakemli Dergi (International Peer Reviewed Journal)

       Dergimiz, herhangi bir başvuru veya yayımlama ücreti almamaktadır. (Free submission and publication)

      Yılda 6 sayı yayınlanır. (Published 6 times a year)


88x31.png 

Bu web sitesi Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

                 


Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi
e-ISSN: 2619-9149