Öz
Pistachio (Pistacia vera) is a hard-shelled fruit that has an important share in international trade. Pistachio is consumed as a snack and used in the sweet and confectionery industry. It is necessary to carry out studies related to production forecasting in order to predict the amount of pistachio production in the future, to make sustainable agricultural planning and to determine agricultural policies realistically. This study aims to predict Turkey's pistachio production for the period of 2022-2026 and to develop suggestions by using 61 years of data for the period 1961-2021 obtained from FAO and TUIK. Box-Jenkins' ARMA model was used in the production prediction for pistachios, and the most appropriate statistical results were obtained from the ARMA (2,3) model. According to the model results, it is predicted that Turkey's pistachio production in 2022 will increase by 58.93% compared to 2021 and reach 189,697 tons. It is predicted that pistachio production will be 130,100, 168,100, 105,982 and 132,166 tons in the years of 2023, 2024, 2025 and 2026, respectively. It is understood that there will be an instability in production and efficiency due to periodicity in the predicted years. In order to prevent this situation, varieties with low periodicity tendency should be preferred, lands with irrigation facilities should be preferred instead of cultivation in arid and stony land, which is widely practiced in Turkey, and production should be made in irrigated conditions.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Anonim, (2022). Bitkisel üretim istatistikleri veri tabanı, 2004-2021. https://biruni.tuik.gov.tr/ medas/?locale=tr. (Alınma Tarihi: 18.05.2022).
- Anoymus, (2021). Global statistical review 2020-2021. International Nut and Dried Fruits Council Foundation, Spain.
- Anoymus, (2022). Food and Agricultural commodities production database, 2015-2020. https://www.fao. org/faostat/en/#data/QCL. (Alınma tarihi: 22.12.2021).
- Arpacı, S., Açar, İ., Atlı, H. S., & Karadağ, S. (2005). Türkiye ve dünyadaki Antep fıstığı yetiştiriciliğinin karşılaştırılması. GAP IV. Tarım Kongresi, Şanlıurfa, Türkiye, 21-23 Eylül 2005, 1. Cilt, ss. 238 -243.
- Aslan, N. (2014). Antep fıstığının yolculuğu. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Antep fıstığı Araştırma Dergisi, 3, 2-4.
- Bars, T., Uçum, İ., & Akbay, C. (2018). ARIMA modeli ile Türkiye fındık üretim projeksiyonu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21(Özel Sayı), 154-160. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.v21i41625.473029.
- Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49 (4), 1057-1072. https://doi.org/10.2307/1912517.
- Ertürk, Y. E., Geçer, M. K., Gülsoy, E., & Yalçin, S. (2015). Antep fıstığı üretimi ve pazarlaması. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 43-62.
- Ferguson, L., Polito, V., & Kallsen, C. (2005). Pistachio Production Manuel, 4th ed. University of California Coop. Ext., Davis, CA, 31-39.
- Gujarati, D. N. (2006). Temel ekonometri. çeviren: Ü. Şeneser, G. G. Şenesen. Literatür Yayıncılık, İstanbul.
- Gujarati, D. N. (2016). Örneklerle ekonometri. çeviren: N. Bolatoğlu. BB101 Yayınları, Ankara.
- Karacan, E., & Ceylan, R. F. (2017). Antep fıstığı fiyatının Türkiye’de üretici kararları üzerine etkisinin analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(Özel Sayı), 88-100.
- Perron, P. (1997). Further evidence on breaking trend functions in macroeconomic variables. Journal of Econometrics, 80(2), 355-385. https://doi.org/ 10.1016/S0304-4076(97)00049-3.
- Sevütekin, M., & Çınar M. (2017). Ekonometrik zaman serileri analizi. Dora Yayınları, Bursa.
- Temel, O., & Aksoy, A. (2020). Türkiye Antep fıstığı sektörünün eşanlı model yöntemiyle tahmini. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 30(1), 80-89. https://doi.org/10.29133/ yyutbd.661104.
- Tiryaki F. (2013). Antep fıstığı sektörü ve yaşanan sorunlar. Antep fıstığı Üretiminden Tüketimine Kadar Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Yolları Paneli, Şanlıurfa, Türkiye, 10 Ekim 2013, ss. 102-111.
- Ucal, M. Ş. (2006). A brief survey of econometrics model selection criteria. Cumhuriyet University Journal of Economics and Administrative Sciences, 7(2), 41-57.
- Uçum, İ. (2016). ARIMA modeli ile Türkiye soya üretim ve ithalat projeksiyonu. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 24-31.
- Yavuz, M. A., Yıldırım, H., & Onay, A. (2016). Dünya Antep fıstığı üretiminde son on yılın değerlendirilmesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6 (2/2), 22-31.
- Zivot, E., & Andrews, D.W.K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270. https://doi.org/ 10.2307/ 1391541.
Öz
Antep fıstığı (Pistacia vera) uluslararası ticarette önemli bir paya sahip, çerezlik olarak tüketilen, tatlı ve şekerleme sanayisinde kullanılan sert kabuklu bir meyvedir. Gelecek dönemlerde Antep fıstığı üretim miktarının tahmin edilmesi hem sürdürülebilir tarımsal planlamanın yapılabilmesi hem de tarım politikalarının gerçekçi olarak saptanabilmesine yönelik üretim öngörüsü ile ilgili çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu çalışma FAO ve TÜİK’ten elde edilen 1961-2021 dönemine ait 61 yıllık verilerden yararlanarak 2022-2026 dönemine ait Türkiye Antep fıstığı üretimini öngörmeyi ve öneriler geliştirmeyi amaçlamaktadır. Antep fıstığı için üretim öngörüsünde Box-Jenkins’in ARMA modelinden yararlanılmış olup, en uygun istatistiksel sonuçlar ARMA (2,3) modelinden elde edilmiştir. Model sonuçlarına göre, Türkiye’nin 2022 yılında Antep fıstığı üretiminin 2021 yılına göre %58.93 artarak 189.697 tona ulaşacağı öngörülmüştür. Antep fıstığı üretiminin 2023 ila 2026 yıllarında sırasıyla 130.100, 168.100, 105.982 ve 132.166 ton olarak gerçekleşeceği öngörülmüştür. Öngörü yapılan yıllarda periyodisiteden dolayı üretim ve verimde bir istikrarsızlığın yaşanacağı anlaşılmaktadır. Bu durumun önüne geçilebilmesi için periyodisite eğilimi düşük olan çeşitler tercih edilmeli, Türkiye’de yaygın olarak uygulanan kıraç ve taşlık arazide yetiştiricilik yerine sulama imkânı olan araziler tercih edilmeli ve sulu koşullarda üretim yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Anonim, (2022). Bitkisel üretim istatistikleri veri tabanı, 2004-2021. https://biruni.tuik.gov.tr/ medas/?locale=tr. (Alınma Tarihi: 18.05.2022).
- Anoymus, (2021). Global statistical review 2020-2021. International Nut and Dried Fruits Council Foundation, Spain.
- Anoymus, (2022). Food and Agricultural commodities production database, 2015-2020. https://www.fao. org/faostat/en/#data/QCL. (Alınma tarihi: 22.12.2021).
- Arpacı, S., Açar, İ., Atlı, H. S., & Karadağ, S. (2005). Türkiye ve dünyadaki Antep fıstığı yetiştiriciliğinin karşılaştırılması. GAP IV. Tarım Kongresi, Şanlıurfa, Türkiye, 21-23 Eylül 2005, 1. Cilt, ss. 238 -243.
- Aslan, N. (2014). Antep fıstığının yolculuğu. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Antep fıstığı Araştırma Dergisi, 3, 2-4.
- Bars, T., Uçum, İ., & Akbay, C. (2018). ARIMA modeli ile Türkiye fındık üretim projeksiyonu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21(Özel Sayı), 154-160. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.v21i41625.473029.
- Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49 (4), 1057-1072. https://doi.org/10.2307/1912517.
- Ertürk, Y. E., Geçer, M. K., Gülsoy, E., & Yalçin, S. (2015). Antep fıstığı üretimi ve pazarlaması. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 43-62.
- Ferguson, L., Polito, V., & Kallsen, C. (2005). Pistachio Production Manuel, 4th ed. University of California Coop. Ext., Davis, CA, 31-39.
- Gujarati, D. N. (2006). Temel ekonometri. çeviren: Ü. Şeneser, G. G. Şenesen. Literatür Yayıncılık, İstanbul.
- Gujarati, D. N. (2016). Örneklerle ekonometri. çeviren: N. Bolatoğlu. BB101 Yayınları, Ankara.
- Karacan, E., & Ceylan, R. F. (2017). Antep fıstığı fiyatının Türkiye’de üretici kararları üzerine etkisinin analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(Özel Sayı), 88-100.
- Perron, P. (1997). Further evidence on breaking trend functions in macroeconomic variables. Journal of Econometrics, 80(2), 355-385. https://doi.org/ 10.1016/S0304-4076(97)00049-3.
- Sevütekin, M., & Çınar M. (2017). Ekonometrik zaman serileri analizi. Dora Yayınları, Bursa.
- Temel, O., & Aksoy, A. (2020). Türkiye Antep fıstığı sektörünün eşanlı model yöntemiyle tahmini. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 30(1), 80-89. https://doi.org/10.29133/ yyutbd.661104.
- Tiryaki F. (2013). Antep fıstığı sektörü ve yaşanan sorunlar. Antep fıstığı Üretiminden Tüketimine Kadar Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Yolları Paneli, Şanlıurfa, Türkiye, 10 Ekim 2013, ss. 102-111.
- Ucal, M. Ş. (2006). A brief survey of econometrics model selection criteria. Cumhuriyet University Journal of Economics and Administrative Sciences, 7(2), 41-57.
- Uçum, İ. (2016). ARIMA modeli ile Türkiye soya üretim ve ithalat projeksiyonu. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 24-31.
- Yavuz, M. A., Yıldırım, H., & Onay, A. (2016). Dünya Antep fıstığı üretiminde son on yılın değerlendirilmesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6 (2/2), 22-31.
- Zivot, E., & Andrews, D.W.K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270. https://doi.org/ 10.2307/ 1391541.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Ziraat, Veterinerlik ve Gıda Bilimleri |
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALESİ (Research Article) |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 15 Mayıs 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ağustos 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Ağustos 2022 |
| Kabul Tarihi | 27 Şubat 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |
2022-JIF = 0.500
2022-JCI = 0.170
Uluslararası Hakemli Dergi (International
Peer Reviewed Journal)
Dergimiz, herhangi bir başvuru veya yayımlama ücreti almamaktadır. (Free submission and publication)
Yılda 6 sayı yayınlanır. (Published 6 times a year)
Bu web sitesi Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.